Podjęcie pracy przez cudzoziemca w Polsce wymaga dopełnienia szeregu formalności, w szczególności wtedy, gdy o zatrudnienie ubiega się obywatel państwa trzeciego, a więc spoza UE. Jednym z dokumentów zezwalających cudzoziemcom na wykonywanie pracy na terytorium naszego kraju jest zezwolenie jednolite, które, co istotne, legalizuje zarazem ich pobyt. Stąd też zamiennie nazywa się je zezwoleniem na pobyt czasowy i pracę. Kiedy można się o nie ubiegać i na jakich zasadach? Odpowiedzi na te pytania należy szukać w ustawie z dnia 12 grudnia 2013 r. o cudzoziemcach. 

Zezwolenie jednolite, czyli zezwolenie na pobyt czasowy i pracę 

Zezwolenie jednolite jest jednym z rodzajów zezwoleń na pobyt czasowy cudzoziemca w Polsce. Jego istota polega na tym, że w ramach jednej procedury (jednego postępowania administracyjnego) wnioskodawca może ubiegać się nie tylko o legalizację pobytu na terytorium naszego kraju, ale i możliwość wykonywania pracy. Zatrudnienie cudzoziemca posiadającego zezwolenie na pobyt czasowy i pracę zwalnia tym samym pracodawcę z obowiązku ubiegania się dla takiego pracownika o zezwolenie na pracę. 

Należy zarazem pamiętać, że legalizacja pobytu i wykonywanie pracy muszą odbywać się na warunkach określonych w tym dokumencie. Jeżeli więc w trakcie ważności zezwolenia ulegną one zmianie, cudzoziemiec jest zobowiązany wystąpić z wnioskiem o wydanie nowego zezwolenia. Przez taką zmianę należy rozumieć w szczególności zmianę pracodawcy, zmianę warunków pracy, zmianę liczby godzin lub czasu pracy. Nie każda jednak zmiana następująca w trwającym stosunku prawnym, będzie wiązać się z koniecznością wnioskowania o nowy dokument lub zmianę obecnego. Sytuacje te są regulowane w art. 119 ustawy o cudzoziemcach. 

Kolejną, istotną kwestią związaną z uzyskaniem zezwolenia jednolitego jest to, że nie zwalnia ono z obowiązku spełnienia określonych odrębnymi przepisami wymogów dotyczących zawodów regulowanych lub działalności. 

Kiedy wydaje się zezwolenie jednolite na pobyt czasowy i pracę? 

Zezwolenia na pobyt czasowy i pracę udziela się wtedy, gdy celem pobytu cudzoziemca na terytorium Polski jest wykonywanie (podjęcie lub kontynuowanie) przez niego pracy na podstawie umowy o pracę lub umowy cywilnoprawnej, a okres, przez jaki zamierza on przebywać w kraju, jest dłuższy niż 3 miesiące.

Udzielenie jednolitego zezwolenia na pobyt czasowy i pracę wymaga łącznego spełnienia czterech warunków, o których mowa w art. 114 ust. 1 ustawy o cudzoziemcach: 

1. cudzoziemiec posiada ubezpieczenie zdrowotne lub potwierdzenie pokrycia przez ubezpieczyciela kosztów leczenia na terytorium Polski;

Wymóg ten należy uznać za spełniony, jeżeli cudzoziemiec będzie posiadał ubezpieczenie zdrowotne w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych w związku z wykonywaniem pracy stanowiącej podstawę ubiegania się o udzielenie zezwolenia na pobyt czasowy. Jeżeli natomiast cudzoziemiec posiada zagraniczną polisę prywatną, powinna zostać ona przetłumaczona na język polski. 

• podmiot powierzający wykonywanie pracy nie ma możliwości zaspokojenia potrzeb kadrowych na lokalnym rynku pracy; 

Warunek ten nie znajdzie jednak zastosowania, gdy m.in.: cudzoziemiec bezpośrednio przed złożeniem wniosku posiadał lub posiada zezwolenie na pracę lub zezwolenie na pobyt czasowy i pracę u tego samego pracodawcy na tym samym stanowisku, zawód, który cudzoziemiec wykonuje w ramach powierzonej pracy, lub rodzaj pracy, która jest mu powierzona, znajduje się w wykazie zawodów deficytowych z ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy, cudzoziemiec spełnia warunki zwolnienia z obowiązku posiadania zezwolenia na pracę określone odrębnymi przepisami.

• wynagrodzenie, które jest wskazane przez podmiot powierzający wykonywanie pracy, nie jest niższe niż wynagrodzenie pracowników wykonujących w tym samym wymiarze czasu pracy pracę porównywalnego rodzaju lub na porównywalnym stanowisku; 

Przepisu tego nie stosuje się, gdy cudzoziemiec spełnia warunki zwolnienia z obowiązku posiadania zezwolenia na pracę, określone odrębnymi przepisami.

• wysokość miesięcznego wynagrodzenia, o którym mowa powyżej, nie jest niższa niż wysokość minimalnego wynagrodzenia za pracę niezależnie od wymiaru czasu pracy i rodzaju stosunku prawnego stanowiącego podstawę wykonywania pracy przez cudzoziemca;

Do 30 czerwca 2023 r. minimalne wynagrodzenie wynosi 3490 zł brutto miesięcznie, natomiast od 1 lipca 2023 r. wzrośnie do 3600 zł brutto miesięcznie. 

Cudzoziemiec może ubiegać się o wydanie zezwolenia jednolitego również w sytuacji, gdy celem jego pobytu w Polsce jest wykonywanie pracy w zawodzie pożądanym dla polskiej gospodarki i posiada on kwalifikacje zawodowe wymagane do wykonywania pracy w tym zawodzie, przy łącznym spełnieniu warunków w postaci posiadania ubezpieczenia zdrowotnego lub potwierdzenia pokrycia przez ubezpieczyciela kosztów leczenia na terytorium Polski,a także dotyczących zasad wynagradzania, o których mowa powyżej. 

Kiedy składa się wniosek o wydanie zezwolenia na pobyt czasowy i pracę?

Z wnioskiem o udzielenie zezwolenia jednolitego powinien wystąpić osobiście cudzoziemiec, a nie zamierzający zatrudnić go pracodawca. Ma na to czas nie później niż do ostatniego dnia legalnego pobytu na terytorium RP.Opłata za wydanie zezwolenia na pobyt czasowy i pracę wynosi 440 zł. 

Jeżeli cudzoziemiec złoży wniosek w wymaganym terminie i nie będzie zawierał on braków formalnych (lub braki te zostaną uzupełnione w terminie), wojewoda umieszcza w dokumencie podróży stempel potwierdzający złożenie wniosku na pobyt czasowy. Oznacza to, że pobyt czasowy obcokrajowca uznaje się za legalny, od dnia złożenia wniosku do dnia, w którym decyzja o udzielenie zezwolenia stanie się ostateczna. Wykonywanie pracy w okresie oczekiwania na zezwolenie jednolite jest z kolei możliwe tylko wtedy, gdy cudzoziemiec posiada odpowiedni tytuł pobytowy dopuszczający wykonywanie takiej pracy oraz spełnia jeden z dodatkowych, stawianych przepisami prawa warunków, takich jak posiadanie ważnego zezwolenia na pracę.   

Kto wydaje zezwolenie jednolite na pobyt czasowy i pracę i na jaki okres? 

Organem właściwym do wydania, odmowy wydania, zmiany lub cofnięcia zezwolenia jednolitego, jest wojewoda właściwy ze względu na miejsce pobytu cudzoziemca. Udziela się je na czas oznaczony, nie krótszy jednak niż 3 miesiące i nie dłuższy niż 3 lata, bez możliwości przedłużenia. 

Wraz z zezwoleniem na pobyt czasowy i pracę wojewoda wydaje także cudzoziemcowi, z urzędu, kartę pobytu. Jest to dokument, który, w okresie swojej ważności, potwierdza tożsamość cudzoziemca oraz uprawnia go, wraz z dokumentem podróży, do wielokrotnego przekraczania granicy bez konieczności uzyskania wizy. Od 29 lipca 2022 r. koszt wydania takiej karty to 100 zł. 

Co zawiera decyzja o udzieleniu cudzoziemcowi zezwolenia jednolitego? 

Informacjami, które powinny znaleźć się w decyzji o wydaniu zezwolenia na pobyt czasowy i pracę, są w szczególności: okres ważności tego zezwolenia, dane podmiotu powierzającego wykonywanie pracy, stanowisko, na jakim cudzoziemiec ma wykonywać pracę, najniższe wynagrodzenie, które może on otrzymywać na danym stanowisku, wymiar czasu pracy, rodzaj umowy, na podstawie której ma nastąpić zatrudnienie obcokrajowca. 

Kto nie może ubiegać się o wydanie zezwolenia na pobyt czasowy i pracę? 

Nie każdy cudzoziemiec, którego głównym celem pobytu w Polsce pozostaje wykonywanie pracy, może ubiegać się o wydanie zezwolenia jednolitego. Wojewoda odmówi wszczęcia takiego postępowania, jeżeli w dniu składania wniosku o udzielenie zezwolenia na pobyt czasowy i pracę, cudzoziemiec:

1. jest pracownikiem delegowanym do pracy na terytorium Polski przez pracodawcę z siedzibą poza granicami RP;
2. przebywa na terytorium RP na podstawie zobowiązań określonych w umowach międzynarodowych dotyczących ułatwienia wjazdu i czasowego pobytu niektórych kategorii osób fizycznych zajmujących się wymianą handlową lub inwestycjami;
3. prowadzi działalność gospodarczą na terytorium RP;
4. przebywa na terytorium RP w celu wykonywania pracy sezonowej; 
5. przebywa na terytorium RP na podstawie wizy turystycznej;
6. przebywa na terytorium RP w celu turystycznym lub w celu odwiedzin u rodziny lub przyjaciół, na podstawie wizy wydanej przez inne państwo obszaru Schengen.

Utrata pracy przez cudzoziemca – jak należy postępować? 

Cudzoziemiec przebywający w Polsce na podstawie zezwolenia jednolitego, w sytuacji, w której utraci pracę u któregokolwiek z podmiotów powierzających, ma obowiązek pisemnie powiadomić o tym fakcie wojewodę, w terminie 15 dni roboczych. Obowiązek ten zostanie spełniony, jeżeli w terminie tym złoży on wniosek o zmianę zezwolenia na pobyt czasowy i pracę.